Artık yeni yaşam yaratmak için ölü insanlardan alınan hücreleri kullanabiliriz. Ama kim karar verecek?
Ailesi bir mahkemeye, spermi Peter’la genetik olarak akraba olacak çocuklara sahip olmak için kullanma olasılığını elinde tutmak istediklerini söyledi. Mahkeme isteklerini onayladı ve Peter’ın spermi vücudundan alındı ve yerel bir sperm bankasında saklandı.
Embriyo ve nihayetinde bebek yapmak için ölü insanlardan alınan spermleri ve potansiyel olarak yumurtaları kullanma teknolojisine sahibiz. Ve depoda ve kullanıma hazır milyonlarca yumurta ve embriyo ve hatta daha fazla sperm var. Peter gibi bu hücreleri sağlayan kişi öldüğünde, onlarla ne yapılacağına kim karar verecek?
Progress Eğitim Vakfı tarafından düzenlenen çevrimiçi bir etkinlikte ortaya atılan soru buydu. Çarşamba günü katıldığım kısırlık ve genetik rahatsızlıkları olan insanlar için Birleşik Krallık’ta bir hayır kurumu. Panelde, pek çok çetrefilli soruyu ele alan ancak çok az somut yanıt veren bir klinisyen ve iki avukat yer aldı.
Teorik olarak karar, yumurtaları, spermleri veya embriyoları sağlayan kişi tarafından verilmelidir. Bazı durumlarda, kişinin istekleri oldukça açık olabilir. Eşiyle bebek sahibi olmaya çalışan biri, eşey hücrelerini veya embriyolarını saklayabilir ve örneğin eşi ölürse bu hücreleri kullanmaktan mutlu olduğunu belirten bir form imzalayabilir.
Ancak diğer durumlarda, daha az net. Hücreleri kullanmak isteyen eşler ve aile üyeleri, mahkemeyi ölen kişinin gerçekten çocuk sahibi olmak istediğine ikna etmek için kanıt toplamak zorunda kalabilir. Ve sadece bu da değil, kendileri ebeveyn olmadan aile soylarını devam ettirmek istiyorlardı.
Eşey hücreleri ve embriyolar mülk değildir; mülkiyet yasası kapsamına girmezler ve aile üyeleri tarafından miras alınamazlar. Ancak hücreleri sağlayan insanlar için bir dereceye kadar yasal mülkiyet var. İskoçya’da yaşayan bir aile hukuku uzmanı olan Robert Gilmour, etkinlikte bu mülkiyeti tanımlamanın karmaşık olduğunu söyledi. “Bu alandaki yasa başımı ağrıtıyor” dedi.
Yasa, bulunduğunuz yere göre de değişir. Bazı ülkelerde ölümünden sonra üremeye izin verilmez ve diğer birçok ülkede düzenlemeye tabi değildir. ABD’de yasalar eyalete göre değişir. Amerikan Üreme Tıbbı Derneği’ne (ASRM) göre, bazı eyaletler bir kişinin ölümünden sonra hamile kalan bir çocuğu o kişinin çocuğu olarak yasal olarak tanımayacaktır. New York Üniversitesi’nde biyoetik uzmanı olan Gwendolyn Quinn, “Hiçbir ulusal kuralımız veya politikamız yok” diyor.
ASRM gibi topluluklar bu arada klinikler için kılavuzlar hazırladı. Ancak bu, bölgeler arasında da biraz farklılık gösterebilir. Örneğin, Avrupa İnsan Üreme ve Embriyoloji Derneği’nin rehberliğinde, ebeveynlerin ve diğer akrabaların yapmamalı ölen kişinin cinsiyet hücrelerini veya embriyolarını talep edebilecektir. Bu Peter Zhu’nun ailesi için geçerli. Endişe şu ki, bu akrabalar bir “anma çocuğu” veya “ölen kişinin sembolik ikamesi” olmayı umuyor olabilir.