NATO zirvesine kim katılıyor ve gündemde neler var? | Çatışma Haberleri
Birkaç Avrupa ülkesi olan Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Kanada'yı içeren Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) liderleri, Rusya'nın Ukrayna'ya olan savaşı ve Washington'un ittifaktaki geleceği hakkındaki belirsizliğin ortasında bu hafta Hollanda'nın Lahey, Hollanda'da toplanıyor.
Salı günü başlayan ve iki gün süren NATO zirvesi, Ocak ayında ikinci dönem için göreve başladığından beri ABD Başkanı Donald Trump'ın katıldığı ilk kişi. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, eski Hollanda Başbakanı da toplantıya ilk kez başkanlık edecek.
Beklenen konuşma noktaları arasında Ukrayna'daki savaş ve üye devletlerin kolektif savunmalarına ne kadar harcama yaptıkları konusu, özellikle ABD için tartışmalı bir nokta var. Trump uzun zamandır ABD'nin mali yükün çok fazla olduğunu ve başkalarının savunma harcamalarını artırmasını istediğini savundu.
Ancak ABD'nin geçen hafta sonu katıldığı İsrail ve İran arasındaki devam eden çatışma zirveyi gölgede bırakabilir. 23 Haziran'da İran, ABD'nin üç İran nükleer tesisini vurduktan bir gün sonra Katar'daki ABD'nin Al Udeid hava üssüne füzeler ateşledi. Trump o zamandan beri İsrail ve İran'ın ateşkes kabul ettiğini iddia etti, ancak iki ülkeden hiçbiri herhangi bir anlaşmayı onaylamadı.
NATO zirvesine kim katılıyor?
İki günlük toplantılar için planlanan birkaç etkinliğin ortasında, NATO Summits'in ana odağı, 25 Haziran'daki Kuzey Atlantik Konseyi toplantısıdır ve devlet başkanlarının diğer acil konuların yanı sıra güvenlik harcamalarını tartışacağı.
Bu toplantıda 32 NATO Devlet veya Hükümet Başkanı, Üst düzey Avrupa Birliği üyeleri ve Ukrayna temsilcileri bekleniyor. Özellikle, şunları içerir:
- İngiltere Başbakanı Keir Starmer
- Kanada Başbakanı Mark Carney
- ABD Başkanı Donald Trump
- Fransa Başkanı Emmanuel Macron
- Alman Şansölyesi Friedrich Merz
- İtalyan Başbakanı Giorgia Meloni
- İspanyol Başbakanı Pedro Sanchez
- Hollanda Başbakanı Dick Schoof
- Türkiye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan
- Macar Başbakanı Viktor Orban
- Ukrayna Başkanı Volodymyr Zelenskyy
- Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen veya Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa
Devlet başkanları veya hükümet başkanları beklenen diğer NATO üyeleri şunlardır:
Arnavutluk, Belçika, Bulgaristan, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Yunanistan, İzlanda, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Karadağ, Kuzey Makedonya, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Sloven ve Sweden.
Buna ek olarak, Japonya, Avustralya, Güney Kore ve Yeni Zelanda da dahil olmak üzere bir grup Asya müttefiki devleti genellikle davet edilir. Japonya Başbakanı Shigeru Ishiba ve Yeni Zelanda'dan Christopher Luxon katılımı doğruladı.
NATO liderleri İsrail-İran çatışmasını tartışacak mı?
Evet, İsrail ve İran arasındaki devam eden çatışmayı ele almaları bekleniyor.
Cuma günü yapılan bir medya brifingide, Alman hükümeti sözcüsü NATO üyelerinin zirvedeki çatışmayı tartışacağını, ancak herhangi bir askeri plan hakkında yorum yapmayı reddettiğini söyledi.
Cuma günü, Nüfus, Almanya, Fransa ve İngiltere'nin en büyük üç Avrupa ülkesi, Orta Doğu'daki uzun süreli savaşı önlemek için İsviçre'nin Cenevre kentindeki İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi ile görüştü.
Gündemde başka ne var?
Rusya Savaşı ve NATO finansmanı da dahil olmak üzere çeşitli konular tartışılacak.
Ukrayna desteği
Rusya-Ukrayna savaşı, Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı işgal ettiği ve gündemdeki kilit konu olmaya devam ettiği için zirveye hakim oldu.
NATO üyeleri uzun zamandır en büyük tehditlerinin Rusya olduğunu ve Ukrayna'nın direnişini finanse etmede anahtar olduğunu yinelediler.
Washington'daki 2024 NATO zirvesinde NATO Müttefikleri, “Ukrayna'nın geleceğinin NATO'da olduğunu” açıkladı ve yıllık finansmanda en az 50 milyar avro ile uzun vadeli güvenlik yardımı vaat etti.
Rutte, 12 Haziran'da Ukrayna'ya uzun vadeli desteğin eleştirel toplantıdan önce çok önemli olduğunu söyledi.
“Ukrayna'nın mümkün olan en iyi pozisyonda olduğundan emin olmalıyız, [sustain] Rusya ile devam eden çatışma, [following] Putin'in bunu bir daha asla denemeyeceğinden emin olmak için Ukrayna'ya karşı provoke edilmemiş Rus saldırganlığı, aynı zamanda uzun vadeli bir ateşkes (veya) bir barış anlaşması ortaya çıktığında da mümkün olan en iyi pozisyonda olmak ”dedi.
Ukrayna bir NATO üyesi olmasa da, uzun zamandır katılmayı umuyordu ve ittifak 2008'de Kiev'in bir dizi ekonomik, savunma, yasal ve politik gereksinimle karşılaştıktan sonra kabul edileceğini kabul etti. Üye olarak KiV, İttifak'ın bir üye devlete saldıran herkesin kolektif bir savunma tepkisi ile karşılanacağını garanti eden 5. Madde politikasından yararlanacaktır.
Ukrayna'nın NATO'ya potansiyel üyeliği, Rusya için kilit bir konudur ve savaşa başlamak için atıfta bulunmasının nedenlerinden biridir. Rusya, NATO'nun sınırlarına doğru genişlemesinin ulusal güvenliği için doğrudan bir tehdit olarak görülüyor.
Ancak NATO İttifakındaki bölünmeler Rus istilasından bu yana görünür hale geldi: Estonya gibi üyeler Ukrayna'nın katılmasına ve daha fazla askeri desteğin sağlanması için istekli olsa da, Macaristan gibi bazıları Moskova'ya daha dostça görülüyor. Polonya'nın son cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, ülkedeki Ukraynalı mültecilerin yanı sıra Avrupa ile bağlar da önemli konuşma noktalarıydı.
Diğerleri ortada bir yerdedir, Rusya'nın Ukrayna'yı silahlandırmanın NATO üye ülkelerini doğrudan çatışmaya sürükleyebileceğini rutin olarak tehdit ettiği için çatışmayı tüm üye savaşa aşmaktan ve yükseltmekten korkmaktan korkuyor.
Trump'ın Ocak ayında Beyaz Saray'a seçilmesiyle, Ukrayna'nın da ABD desteğinin tadını çıkarmaya devam edip etmeyeceği giderek daha belirsiz hale geldi.
Trump, kampanya izindeyken savaşı hızla bitirmeye söz verdi, ancak girişimleri ateşkesle sonuçlanmadı ve Ukrayna'nın cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskyy'ye karşı tutumu, Şubat ayında Beyaz Saray ziyareti sırasında Ukrayna cumhurbaşkanının azarlanma biçiminde açıktı.
Savunma harcamaları
Gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzdesi olarak her üyenin savunmaya harcadığı miktarı yükseltmek de büyük bir konudur.
2023'te, Rusya'nın Ukrayna savaşı ikinci yılına girdiğinde, NATO liderleri ulusal savunma bütçelerine yapılan harcamaları 2024 yılına kadar GSYİH'nın en az yüzde 2'sine yükseltmeyi kabul ettiler. Ancak, tüm üyeler bunu yapmadı, sadece 22 üye ülke hedefe ulaştı. Belçika, Kanada, Hırvatistan, İtalya, Lüksemburg, Karadağ, Portekiz, Slovenya ve İspanya bu hedefi 2024'te karşılamadı.
NATO müttefikleri, ABD finansmanına çok fazla güvenmekle suçlanan ve diğerlerinin GSYİH'nın yüzde 5'ine harcamayı talep eden Trump yönetiminden ateş altına girdi.
ABD şu anda NATO yıllık 3.5 milyar dolarlık harcamalara yüzde 15,8 katkıda bulunuyor. Trump ayrıca ittifakın bu ülkeleri yeterince harcamaması gerekip gerekmediği konusunda şüphe uyandırdı.
Mayıs ayında, ABD'nin NATO elçisi Matthew Whitaker, gazetecilere verdiği demeçte, “yüzde 5'imizin numaramızdır. Müttefiklerimizden savunmalarına demek istedikleri gibi yatırım yapmalarını istiyoruz” dedi.
Bu baskı nedeniyle, Sekreter General Rutte, üye ülkelerden 2032 yılına kadar savunma bütçeleri için GSYİH'nın yüzde 5'inin yeni bir hedefini belirlemelerini isteyecek ve bunun altyapı ve siber güvenlik konusunda “yumuşak harcamalar” için ayrılan yaklaşık yüzde 1,5 puan alıyor. Ancak, İspanya gibi bazı ülkeler yürüyüşü gerçekçi olmayan olarak reddetti.
Bu arada Rutte, üye ülkeleri silah ve savunma sistemleri üretimini artırmaya çağırdı. 12 Haziran açıklamasında, “ABD'de, tüm Avrupa ve Kanada'da fantastik sanayi şirketlerimiz var, ancak hızda üretmiyorlar” dedi. “Bu yüzden daha fazla vardiya, daha fazla üretim hattına ihtiyacımız var.”
Bazı üyeler zaten savunma harcamalarını artırma planlarını açıkladılar.
Bu ayın başlarında İngiltere, ülkeyi “savaşa hazır hale getirmeye” getirmeyi planladığını duyurdu. Stratejik Savunma İncelemesi (SDR), nükleer savaş başlıklarına yeni yatırımlar, yeni denizaltı filosu ve yeni mühimmat fabrikaları içeriyor. Ancak İngiltere şimdiye kadar savunma harcamalarını şu anda yüzde 2,3'ten 2027'ye kadar yüzde 2,5'e çıkarma sözü vermiş olsa da – bir sonraki Parlamentoda (2029'dan sonra) yüzde 3'e yükseltme hırsı ” – bunu daha da artırma planları olup olmadığı belirsizdir.
AB NATO liderliği
İngiltere'nin Financial Times gazetesinin Mart ayında bildirdiğine göre, Avrupa ülkeleri Trump'ın tek taraflı olarak NATO'dan çıkması durumunda liderlik rollerini artırmaya çalışıyor.
İngiltere, Fransa, Almanya ve İskandinav ülkeleri, bloğun maliyesini daha büyük Avrupa harcamalarını yansıtacak şekilde yeniden düzenlemeye yönelik gayri resmi ancak yapılandırılmış tartışmalarla uğraşanlar arasındaydı ve ABD'ye zirveden önce bir plan sunmayı umuyordu.
Trump, ABD'nin NATO'dan ayrılacağını belirtmemiş olsa da, Washington'un hoşnutsuz duruşu AB'nin ittifaktan sert bir dezavantaj için desteklendiğini gördü. Görüşmeler muhtemelen AB'nin olası bir önerisine değinebilir.
Zaten, ABD'nin 2024 yılında GSYİH'sının yüzde 3,19'unu, on yıl önce yüzde 3,68'den düşerek, tüm üyelerin Rusya'nın Ukrayna Kırım Yarımadası'nı ilhak etmesinin ardından harcamaları artırmaya söz verdiği tahmin ediliyor.
FT, mevcut ABD yeteneklerinin yerini almak için yaklaşık beş ila 10 yıl artan AB harcamasının alacağını bildirdi.